De geschiedenis van hard porselein, een prachtig doorschijnend materiaal dat niet krasbaar en zuiver wit is, begon in China. Het Oosten bewaakte angstvallig het fabricatie geheim van deze begeerde keramiek gedurende meer dan vier eeuwen!
In 1295, bij de terugkeer van Marco Polo in Venetië, ontdekten de Europeanen met verwondering en afgunst de verfijning van het Chinese porselein. In 1498, met de ontdekking van de Indische route door Vasco da Gama, werden de Portugezen de eerste importeurs van Chinees porselein in Europa.
De rage voor deze keramiek van ongeëvenaarde fijnheid en doorschijnendheid bleef aan alle Europese hoven toenemen. Een wind van uitdaging blies door diezelfde hoven: wie zou als eerste het geheim van de Chinese ambachtslieden ontdekken? Aan welke prins zouden de eer en de voordelen van de ontdekking van porselein toekomen?
Een alinea op de website van de KPM-fabriek in Berlijn vat het belang van porselein en het geheim van de vervaardiging ervan in het Europa tijdens de 18de eeuw goed samen voor ons, mannen en vrouwen van de 21ste eeuw:
“In 1717 stuurde Augustus de Sterke 600 Saksische ruiters naar Frederik Willem I, koning van Pruisen, in ruil voor 151 stukken porselein uit de paleizen Charlottenburg en Oranienburg. Vanaf dat moment stond de marktwaarde van het porselein vast: Vier mannen te paard zijn één vaas waard!
Dat zegt alles!
Weliswaar waren de Medici er reeds in de 16e eeuw in geslaagd enkele voorwerpen in hun Florentijnse werkplaats te vervaardigen, maar pas in 1710 verscheen er in Saksen en door de ontdekking van Johann Friedrich Böttger (1682-1719), een geniaal scheikundige die gevangen zat bij zijn vorst Augustus de Sterke, een productie van meer betekenis. Dit was de geboorte van Meissen porselein!
Het geheim is kaolien! Een witte vuurvaste klei die, gemengd met kwarts en veldspaat en gebakken op meer dan 1.200 °C, maakt het porselein wit, zeer stevig en doorschijnend.
Gelukkig vonden de Duitsers het in hun eigen grond. De Fransen moeten tot 1768-1769 wachten om in de buurt van Limoges, in Saint-Yrieix-la-Perche, een wit poeder te ontdekken dat vrouwen gebruikten om hun was te reinigen! De vloek werd uiteindelijk opgeheven, Frankrijk was in staat haar eigen porselein te produceren zonder de beperkingen van dure en gevaarlijke kaolieninvoer. Dit betekende het einde van de productie van zacht porselein, behalve in Sèvres waar het nog tot 1804 werd geproduceerd.
Toch wordt dit zacht pastaporselein, melkwit, krasvast en vervaardigd zonder kaolien, zeer gewaardeerd en gezocht door de verzamelaars van vandaag. De waarde van deze zeldzame voorwerpen blijft stijgen.
Een “ triboulette” kop en schotel met ronde handvat, 4de grootte, Servies van de Hertog van Orléans, Doornikse zacht porselein, circa 1787.
Aurélie Di Egidio
L’Egide Antiques in Brussel, 20 Augustus 2021
Bronnen:
– Faïence et porcelaine de Paris, 18e et 19e siècle, Régine de Plinval de Guillebon, éditions Faton. 1995.
– www.kpmberlin.com
– Limoges, deux siècles de porcelaine, Chantal Meslin-Perrier en Marie Segonds-Perrier, les éditions de l’Amateur, 2002.
– Meissen ou l’invention de la porcelaine européenne, Dossier de l’art n°174, mei 2010, p 94-95 door Caillaud-de Guido Laurence.
